Etimesgut TV Ses Codec’i PCM-DAC Değişimi

Modern televizyonlarda ses zinciri, yalnızca hoparlörlerden duyduğumuz “çıkan ses”ten ibaret değildir; kaynaktan (DVB, HDMI-ARC/eARC, OTT uygulamaları, USB medya, Bluetooth alıcı vb.) gelen dijital sesin işlenmesi, kod çözülmesi, örnekleme oranlarının çevrilmesi, ses efektlerinin (EQ, sanal surround, dialog enhancer) uygulanması, ardından yüksek doğrulukta dijital-analog dönüşüm (DAC) ve hat/amped-out sürümü gibi çok katmanlı bir süreçten geçer. Bu zincirin merkezinde çoğu zaman ses codec’i (audio codec / “PCM-DAC” içeren entegre) yer alır. Tek bir IC içinde; dijital ses arayüzleri (I²S/TDM/PCM), saat üretimi (PLL), örnekleme çeviriciler (ASRC), dijital filtreler, DAC çıkışları, hatta kimi modellerde kulaklık sürücüleri ve düşük güçlü sınıf-D pre-driver blokları bulunabilir. Bu entegre, SoC’nin ses alt sisteminden aldığı PCM verisini analog seviyeye dönüştürür; sonrasını ise analog amfi, speaker amp (Class-D), kulaklık amfi veya harici ses katları devralır.

1) Güvenlik, ESD ve İşe Başlamadan ÖNCE: Ses Katı da Hassastır

Ses codec’i çevresinde; ince hat aralıklı SMD bileşenler, düşük sızıntı akımı gerektiren analog yollar ve PLL/saat hatları bulunur. Antistatik bileklik, iletken çalışma matı, kontrollü sıcak hava ve yakın komponentlere ısı bariyeri şarttır. TV’nin fişini çekin, bulk kapasitörlerin deşarjını bekleyin. Panel camını yumuşak yüzeye yüzüstü yatırın; hoparlör kablolarını koparmayacak şekilde kasayı açın. “Bu sadece bir ses çipi” yanılgısı, etraftaki HDMI phy, Wi-Fi/BT, TCON ve güç hatlarını riske atar.

Örnek olay: Codec’in yanında SOT-23 paketli LDO’ya farkında olmadan aşırı ısı verildi; LDO’nun çıkış ripple’ı arttı ve “cızırtı” şikâyeti geri dönüyor gibi göründü. Sorun codec değil LDO idi. Rework alanını çerçevelemek bu yüzden önemlidir.

2) Semptom Haritalama: Dijital mi Analog mu Bozuluyor?

• Her kaynakta aynı cızırtı/hum: Analog çıkış hattı veya codec DAC bloğu şüpheli.

• Sadece HDMI-ARC/eARC’ta kopma: ARC el sıkışması, eARC kontrol kanalı (eARC-HEAC) veya SoC/codec I²S zamanlaması.

• OTT uygulamada var, DVB’de yok: SoC içi PCM yolu/ASRC/mixture ayarları.

• Volüm düşükte temiz, yüksekte bozulma: Analog çıkış katında headroom sınırlı; DAC ref/AVDD gürültüsü, hatalı kazanç ayarı.

• Tek kanalda ses: L/R DAC çıkışlarından biri ya da o kanadın analog yolunda soğuk lehim/kırık.

• Kulaklıkta parazit var, hoparlörde yok: Kulaklık sürücü bloğu (codec içi) veya jack algılama hattı.

Uygulamalı ipucu: TV hoparlörüyle kulaklığı ayrı ayrı deneyin. Sorun sadece kulaklıkta ise, DAC sonrası “HP amp” bloğunu ve jack algılamayı izleyin.

3) Ölçüm ve Tanı: Sadece Multimetre Değil, Osiloskop ve Dinleme

• Dijital tarafta I²S/TDM hatlarında osiloskopla temel bütünlük (BCLK, LRCLK/WS, SD) kontrol edilir; clock jitter aşırı ise analog tarafta “tane” hissi doğurur.

• Analog tarafta DAC çıkışlarında 1 kHz test tonu ile THD hissi kulakla dahi anlaşılabilir; ancak mV seviyesinde ripple/ground-bounce çoğu zaman işin failidir.

• Besleme hatları (AVDD, DVDD) ripple ölçümü kritiktir; özellikle codec’in analog beslemesi, SMPS dalgalanmasına karşı zayıftır.

• Toprak referansı: Prob toprak kuyruklarını kısa tutun; sahte hum üretmeyin.

Örnek: BCLK düzgün, ancak AVDD hattında 150–300 kHz civarı ripple yüksek. LED driver kablosu codec’in analog hatlarına paralel geçiyor. Kablo güzergâhı değişince hum kayboluyor; parça değişmeden çözüm.

4) Kök Neden Ayrımı: Codec mi, Saat/PLL mi, Yoksa Analog Hat mı?

• Saat/PLL sorunları: Tüm kaynaklarda “taneli” ses ve bazen zaman-zaman drop; codec sağlam olsa dahi jitter ses kalitesini bozar.

• Analog hat hijyeni: Uzun, ekranlamasız hat, yanlış toprak yıldız noktası; şehir şebekesi hum’u (50/60 Hz) ve harmonikler.

• Giriş/çıkış kapasitörleri: ESR drift/kuruma; bass “zayıflığı” ve low-cut hissi.

• Yük kaynağı: Kulaklık jack’ı oksitlenmiş; temas rezistansı random gürültü yaratır.

Doğru ayrım, gereksiz codec değişimini önler. Önce saat/AVDD ve hat hijyeni.

5) Yedek Parça Seçimi: Pin-Uyum, Analog Performans, Saat ve Arayüz

• Tam P/N eşleşmesi idealdir; register haritaları, init dizileri ve PLL parametreleri değişebilir.

• Analog performans metrikleri (SNR, DR, THD+N) ve çıkış mimarisi (single-ended/differential) TV katınızla uyumlu olmalı.

• I²S/TDM konfigürasyonu, supported sample rate/bit depth; eARC/OTT senaryolarında 48–192 kHz gereksinimleri.

• Besleme gerilimleri ve ref pinleri: AVDD/DVDD ayrımı, harici/entegre referans.

İpucu: Aynı aile içinde revizyon farkı bile init register’larını etkileyebilir. Servis yazılımınızın bu P/N’yi “tanıdığından” emin olun.

6) Çevre Pasifler ve Filtre Ağı: Sadece IC Değiştirmek Yetmez

Codec etrafındaki RC filtreler, DC-blocking kapasitörleri, low-pass hücreleri ve kulaklık sürücüye giden seri dirençler zamanla değer kaçırabilir. DAC çıkışını yeni IC ile “tertemiz” yaptığınızı sanırken, asıl gürültü bu ağdan gelebilir. Özellikle düşük ESR’li, yüksek sıcaklık dereceli, ses katına uygun kapasitörler tercih edilmelidir.

7) Sökme-Takma: QFN/BGA/SSOP Paketlerde Rework Disiplini

• Ön ısıtma: Kart 100–130 °C’ye ısıtılır; termal şok ve pad kalkması önlenir.

• Sıcak hava profili: Yakın HDMI/BT/Wi-Fi kalkanları ve plastik konnektörler korunur.

• Pad temizliği: Wick + no-clean flux; pad’leri “parlatırken” bakırı kaldırmayın.

• Yeni IC hizalaması: QFN alt pad’lerde “yüzen” lehim tekniği; köşeler kontrollü yaklaştırılır.

• Temizlik: Flux kalıntıları analog bölgede sızıntı akım demektir; iz bırakmayın.

Örnek olay: QFN codec değişimi sonrası, 48 kHz’de temiz ama 96 kHz’de parazit duyuluyor. İnceleme: alt-pad lehimi kısmi; yüksek örneklemede akım artışıyla temas limitte kalıyor. Yeniden reflow sorunu bitirdi.

8) Saat ve Senkron: I²S/TDM Zamanlaması, ASRC ve PLL Ayarları

Codec değişiminden sonra firmware’in I²S formatı (I2S, LJ, RJ), bit clock (BCLK), word select (LRCLK/WS) ve bit derinliği (16/24/32) doğru ayarlanmalı. ASRC (asenkron örnekleme çevirici) devredeyse, kaynak ve panel saatleri arasında jitter’i absorbe eder ancak yanlış yapılandırılırsa “klik/pop” üretir. PLL parametreleri, 44.1/48 kHz familyaları arasında doğru bölümlerle seçilir.

9) AVDD/DVDD İzolasyonu, Referans ve Topraklama Stratejisi

Codec’in analog (AVDD) ve dijital (DVDD) beslemeleri mümkün olduğunca izole edilmelidir. Ortak toprak noktasını düzgün tasarlayın; analog yıldız noktası ile dijital geri dönüş yollarını ayırın. AVDD hattında LDO’nun gürültü seviyesi kritik; gerekirse düşük gürültü/hızlı transient LDO kullanın. Referans pini (VREF/REF) yakınındaki kapasitör kalitesi direkt olarak hissedilen hışırtıyı etkiler.

10) HDMI-ARC/eARC ve EDID/CEC Etkileşimi: “Codec Arızası” Gibi Görünen Yazılım

eARC, yüksek bant genişlikli sıkıştırmasız PCM çok kanalı destekler. SoC-codec hattındaki I²S/TDM slot eşleşmesi, kanal haritalaması (L/R/C/LFE/SL/SR vb.) ve ARC el sıkışması sonrası seçilen format, bazen “ses yok” şikâyetine dönüşür. Bu her zaman codec donanım arızası değildir; EDID/CEC ile müzakere edilen format ile SoC’nin gönderdiği slotlar uyuşmuyorsa sessizlik oluşur. Codec değişimi sonrası kanal haritası ve slot mapping mutlaka doğrulanmalıdır.

11) Kulaklık ve Line-Out: Yük, Jack Algılama ve Pop/Click Yönetimi

Kulaklık takıldığında hoparlörü kesen jack algılama hattı, kimi codec’lerde entegre; kimisinde GPIO üzerinden yazılımla yönetilir. Hatalı pull-up/down veya kontak kirlenmesi “zaman zaman kulaklık algılanmadı” şikâyeti doğurur. Pop/click şikâyeti varsa, güç sıralaması (mute-unmute, soft-start), DC-blocking kapasitör değeri ve analog MUTE pininin kontrol algoritması gözden geçirilmelidir.

12) Analog Hat Hijyeni: Kablo Güzergâhı, Ekranlama ve EMI

LED sürücüler, güç kartı, Wi-Fi anten kabloları ve hoparlör kabloları analog hatlara paralel gidiyorsa indüklenen uğultu artar. Kablo güzergâhını değiştirin; gerekli yerlerde ekranlı hat kullanın. Hoparlör amfinin anahtarlamalı Class-D çıkışları, düzgün filtrelenmemişse codec giriş/çıkış hatlarına geri akabilir. Ferrit boncuk ve RC snubber noktalarını üreticinin referans tasarımına göre kontrol edin.

13) Yazılım Tarafı: Register Init Dizileri, Efekt Zinciri ve Ses Yolu

Yeni codec’in register haritaları eskisinden farklı olabilir. Başlatma dizisi; saat seçimi, giriş/çıkış enable, kazanç/kesim, HP/line sürücü, DAC filtre karakteristiği ve dijital efekt bloklarının (EQ, DRC) açılıp kapanmasını içerir. “Ses boğuklaştı” şikâyetinde çoğu kez dijital filtre profili veya DRC açık kalmıştır. Servis menüsünde ses profili/ön ayarları sıfırlayıp tekrar deneyin.

14) Doğrulama: Test Tonları, Frekans Tarama, SNR/THD İzlenimi

Laboratuvar cihazı olmadan da sahada ileri testler yapılabilir: 100 Hz–10 kHz arası süpürme (sweep) tonlarını oynatın; rezonans, asimetri veya frekans bölgesi bazlı parazit var mı dinleyin. Sol-sağ kanal ayrışması, panoramik konum ve monoda faz/kayıp kontrolü yapın. Yüksek volümde driven test, düşük volümde hiss dinlemesi ile iki uçtaki davranış ölçülür.

15) Vaka Çalışmaları: Üç Gerçek Senaryo

• Vaka A – Sadece eARC’ta sessizlik: Codec değişmiş, ama I²S/TDM slot mapping güncellenmemiş. EDID 5.1 PCM isterken SoC L/R’yi yanlış slota basıyor; hoparlör sessiz. Firmware mapping düzeltilince ses geri geldi.

• Vaka B – Düşük volümde ileri hum: AVDD LDO’su yaşlanmış, ripple artmış. Codec sağlam. LDO ve AVDD çevre kapasitörleri değişince hum kayboldu.

• Vaka C – Tek kanal kayıp, kulaklıkta var hoparlörde yok: DAC L/R çıkışı sağlam; hoparlör amfi girişinin DC-blocking kapasitörü açık devre. Kap değişimiyle düzeldi; codec gereksiz yere değiştirilmemiş oldu.

16) Değişim Sonrası İnce Ayar: Kazanç, EQ, DRC ve Dialog Enhance

Codec değişimiyle birlikte varsayılan kazanç değerleri farklılaşabilir. Hoparlör amfi girişini doyurmadan yeterli ses seviyesi için; DAC çıkış kazancı + amfi giriş kazancı birlikte optimize edilmelidir. EQ/DRC profilleri fabrika değerlerine dönebilir; “bas kaybı” ya da “orta frekanslar boğuk” hissi varsayılan profilden gelebilir. Uygun bir dialog-enhance seviyesi, gürültüsüzlük ve netlik dengesini sağlar.

17) Pop/Click Azaltma: Güç Sıralaması, Mute Stratejisi ve Yumuşak Kenar

Açılış/kapanışta duyulan pop sesinin kök nedeni, DAC çıkışı üzerinde ani DC ofset geçişleridir. Mute pininin zamanlaması, DAC enable/disable sırası ve kulaklık/hoparlör sürücünün “yumuşak başlatma” (soft-ramp) parametreleri birlikte ele alınmalıdır. Gerekiyorsa RC zaman sabiti ufak bir değişiklikle pop ortadan kalkar.

18) Dayanıklılık ve Termal: Codec Neden Isınır?

Codec’in DVDD/AVDD toplam tüketimi düşüktür; ancak yetersiz hava akımı, panel ısısı ve bitişik güç bileşenleri IC’yi ısı adacığına sokar. Yüksek sıcaklık, hiss ve ofset dengesini bozar. Kasa kapalıyken uzun test (film, müzik, oyun, yayın) yapın; IR termometreyle yüzey sıcaklığını doğrulayın. Gerekirse kalkan/termal pad ile ısı dağıtımını iyileştirin.

19) EMI/ESD ve Kullanıcı Senaryoları: Bluetooth, 2.4/5 GHz ve Mikrodalga

Wi-Fi/Bluetooth eşzamanlı açıkken parazit artıyorsa, codec çevresindeki analog hatların ekranlamasını güçlendirin; anten kablolarından uzak tutun. Mikrodalga fırın yakınındaki televizyonlarda periyodik klik duyulması E-alan indüksiyonudur; güzergâh ve topraklama revizyonu ile stabilize edilir.

20) Teslim ve Raporlama: Şeffaflık Güven Kazandırır

Değiştirilen codec’in P/N ve revizyonu, yapılan register/init güncellemeleri, AVDD LDO tipi, değiştirilen kapasitör değerleri ve gerçekleştirilen test senaryoları raporda listelenmelidir. Kullanıcıya, ilk günlerde profil/ekolayzır ayarlarını “nötr”te denemesi önerilir; eARC uyumlu ses sistemleriyle test edilmesi istenir.

Sonuç

TV Ses Codec’i (PCM-DAC) değişimi, üzerinde “küçük bir ses çipi” yazsa da; aslında dijital saat-veri senkronu, analog hat hijyeni, besleme gürültüsü, topraklama mimarisi ve kullanıcı senaryosu uyumu gibi bir dizi bağımlılığın odak noktasıdır. Başarının anahtarı; teşhisi doğru koymak (codec mi, AVDD/DVDD mi, saat/PLL mi, yoksa analog hat mı?), doğru yedek parça ve doğru rework tekniği ile IC’yi kart üzerine sağlıklı şekilde yerleştirmek, ardından register/init dizilerini panelin ses zinciriyle uyumlu biçimde yapılandırmaktır. Değişim tek başına mucize yaratmaz; çevre pasiflerin yenilenmesi, AVDD hattının düşük gürültüyle beslenmesi, I²S/TDM slot haritalarının eARC/OTT gereksinimleriyle uyumlulaştırılması, pop/click ve dialog intelligibility için dijital/analog ince ayarlar gerekir.

Uzun vadede; analog-dijital toprak ayrımı, ekranlı hatlar, kısa ve doğru güzergâh, düşük ESR kapasitörler, kaliteli LDO ve iyi termal dağıtım; aynı arızanın geri dönüşünü dramatik biçimde azaltır. Böyle bir yaklaşım, yalnızca bugünkü “cızırtı-sessizlik-tek kanal” sorununu çözmekle kalmaz; yarının yazılım güncellemelerine, yayın format değişimlerine ve kullanıcıların artan beklentilerine karşı da dayanıklı bir ses mimarisi inşa eder. Sonuçta hedef, temiz, dengeli, güçlü ve kararlı bir ses—yani televizyon deneyimini görsel kadar işitsel yönden de bir üst sınıfa taşıyan, akıcı ve güvenilir bir çıktı. Codec değişimini bu metodik çerçevede yaptığınızda, “tamir” değil, kalıcı iyileştirme sunarsınız.

Ankara’nın Televizyon ve Uydu Çözüm Merkezi: Her Şey İçin Yanınızdayız!
Televizyonunuzla ilgili her türlü ihtiyaca tek bir noktadan çözüm sunuyoruz! Mobilya tasarım hizmetimizle televizyonunuzun arkasına özel paneller hazırlıyor, estetik ve işlevsel çözümler üretiyoruz. Ayrıca televizyonunuzun ön panelinde oluşabilecek her türlü arızayı tamir ediyor, kırılan panellerinizi yenisiyle değiştiriyoruz. Led yanması gibi sık karşılaşılan sorunları profesyonel müdahalelerle gideriyor ve televizyonunuzun ilk günkü performansına ulaşmasını sağlıyoruz. Bununla da kalmıyor, yeni aldığınız televizyonları özenle kuruyor, kullanıma hazır hale getiriyoruz. Her marka ve model televizyon için sunduğumuz bu kapsamlı hizmetlerle, televizyon keyfinizin hiç kesilmemesini garanti ediyoruz.
Uydu kurulumu ve ayarlama konusunda da uzman ekibimizle yanınızdayız. İster bireysel, ister site yönetimi olsun, uydu sistemlerinin kurulum ve bakımını profesyonellikle gerçekleştiriyoruz. Büyük sitelere toplu uydu kurulumu sağlarken, kişisel taleplere de özel çözümler üretiyoruz. Ankara’nın tüm semtlerinde hizmet veriyoruz; ancak yalnızca Ankara ile sınırlı değiliz! Başka şehirlerden gelen taleplerinizi de karşılıyor, size en uygun çözümleri sunmak için var gücümüzle çalışıyoruz. Televizyon ve uyduyla ilgili aklınıza gelebilecek her konuda yetkin bir hizmet sunma iddiasındayız.
Çocuğunuz oyuncak fırlattı ve ekran mı karardı? Bu tür problemlerle sık sık karşılaşıyoruz ve neyse ki bu gibi durumlar bizim uzmanlık alanımızda! Hem bireysel hem de kurumsal müşterilerimize sunduğumuz güvenilir, hızlı vze etkili çözümlerle televizyonlarınızın ömrünü uzatıyor, konforunuzu artırıyoruz. Eğer televizyonunuzla ilgili bir sorun yaşıyorsanız ya da ihtiyaç duyduğunuz uydu hizmetlerini düşünüyorsanız, doğru yerdesiniz. Televizyon keyfinizin kesintisiz devam etmesi için bir telefon kadar uzağınızdayız!

Etimesgut Tv Editörü

Biyografinin Tamamını Gör