TV MOSFET Arızası — Güç Kartı Üzerinde Değişim

Televizyonların güç kartı (PSU) mimarisinde MOSFET’ler, anahtarlama görevini üstlenerek enerjinin yüksek verimle dönüştürülmesini sağlar. Primer tarafta AC’den DC’ye dönüşüm, güç faktörü düzeltme (PFC) ve ana anahtarlama; sekonder tarafta ise DC-DC regülasyon ve LED sürücülerde akım kontrolü MOSFET’lerin doğru çalışmasına bağlıdır. Bir MOSFET’in arızalanması yalnızca TV’nin açılmamasına değil; “reboot döngüsü”, standby LED’inin ritmik yanıp sönmesi, arka aydınlatmanın “nefes alır” gibi inip çıkması, hatta yüksek frekanslı ötme ve kokuyla kendini gösterebilen güvenlik risklerine kadar uzanan bir tabloya yol açabilir. Bu yazı, MOSFET arızasının belirtilerini doğru okumaktan devre üstünde kesin teşhise, uygun yedek seçimi ve profesyonel sökme-takma tekniklerinden ısıl/yazılımsal kalibrasyona kadar ucu açık bırakmadan tüm süreci ele alır.

TV Güç Kartında MOSFET’in Rolü

Modern TV PSU yapıları tipik olarak flyback, forward, LLC yarım köprü/rezonant veya tam köprü topolojileri kullanır. Bu topolojilerde MOSFET, PWM kontrolörün belirlediği frekansta anahtarlayarak transformatöre enerji aktarır. PFC aşamasında MOSFET, giriş akımını sinüs dalgasına yaklaştırıp DC barayı (ör. ~380 VDC) sabitler; LED backlight sürücüsünde MOSFET sabit akım/regülasyon için görev yapar. R_DS(on), gate charge (Q_g), breakdown voltage (V_DS), sürekli akım (I_D) ve ısıl direnci (R_θJA/JC) bu uygulamalarda belirleyici parametrelerdir.

Arızanın Tipik Belirtileri ve İlk Ayırıcı Tanı

Güç kartında hızlı sigorta atması, primer köprü doğrultucu sonrası baranın boşalmaması, standby 3.3/5 V hatlarında dalgalanma ve TV’nin hiç açılmaması MOSFET arızasını işaret edebilir. Bir başka klasik belirti, TV’nin birkaç saniye açılıp kendini korumaya almasıdır; bu, MOSFET’in kısa devreye düşmesi veya gate sürücü/snubber ağının bozulmasıyla oluşan aşırı akım reaksiyonudur. Sekonder tarafta LED sürücü MOSFET’leri arızalandığında ekran parlaklığı düzensizleşir, PWM dalga formu bozulur ve görüntü “pompalar”. Bu semptomları sadece yazılımsal bir çökme ile karıştırmamak için ray ölçümü ve osiloskop analizine ihtiyaç vardır.

Kök Nedenler: Neden Arızalanırlar?

Isıl stres (kurumuş termal pad/akım yüklerinin artışı), aşırı gerilim darbeleri (yıldırım, zayıf şebeke, başarısız MOV/NTC), zayıf kapasitörler nedeniyle artan ripple, snubber ağındaki bileşen yaşlanması, gate direncinin değer kaybı, lehim yorulması ve soğuk lehim, yanlış/uyumsuz MOSFET kullanımı başlıca nedenlerdir. LLC tasarımlarda rezonans kaçmasıyla pik V_DS artar; flyback’te sekonder yük bozulduğunda primer gerilim/akım stresleri yükselir. Zamanla gate oksidi zarar görür, kaçak akım artar ve anahtarlama ısısı kontrol edilemez hale gelir.

Güvenlik: Zorunlu Tedbirler

TV’yi fişten çektikten sonra primer kondansatörlerin yüksek gerilim depoladığını unutmayın. Deşarj direnci/probu olmadan primerde çalışmayın. İzolasyon trafosu ve diferansiyel prob olmadan primer dalga şekillerini ölçmeyin. ESD bileklik ve yalıtkan mat kullanın. Duman, ısınma ve kimyasal temizlikte gözlük/maske tercih edin.

Gerekli Ekipmanlar

True-RMS multimetre, 100 MHz üzeri osiloskop + diferansiyel prob, ESR metre (sekonder kapasitör kontrolü), sıcak hava istasyonu ve ince uçlu havya, kaliteli lehim/flux, termal macun/pad, izopropil alkol ve antistatik fırça. Ayrıca model uyumlu MOSFET(ler), gate direnci/snubber RC, zener diyot ve gerektiğinde sürücü entegresi yedeği bulundurun.

Değişim Öncesi Teşhis: Adım Adım

Görsel inceleme: Kararmış PCB, çatlamış paket, patlayan MOSFET, şişmiş kondansatör, yanmış snubber direnci.

Ray ölçümü: Standby raylarında (3.3/5 V) tolerans dışı dalgalanma varsa primerde intermittant bir problem olabilir.

Primer testleri: Köprü doğrultucu sonrası DC bara, NTC/MOV sağlığı, PFC aktifse bara gerilimi ~360–400 VDC aralığı ve ripple.

MOSFET bütünlüğü: Devre dışına almadan hızlı diyot testi fikir verir; net sonuç için bacakları ayırıp D-S arasında kısa devreyi kontrol edin, gate’e göre kaçak olup olmadığına bakın.

Gate sürücü: Gate dalga şekli; yükselme/iniş kenarı, sürüş gerilimi, ring/overshoot. Zayıf sürüş ısınmayı artırır.

Snubber ağı: RC ve/veya RCD snubberın değer kaybı, V_DS piklerini yükseltir. ESR ile sekonder kondansatörleri kontrol edin; yüksek ESR primer streslerini arttırır.

MOSFET Seçimi: Doğru Muadil Nasıl Bulunur?

Orijinal parça kodunu not edin. Muadil ararken V_DS en az orijinal kadardır (tercihen daha yüksek güvenlik payıyla), I_D eşit veya daha büyük, R_DS(on) daha düşük ya da eşdeğer, Q_g ve C_iss sürücü kapasitesi ile uyumlu olmalıdır. SOA eğrilerini, çalışma frekansı ve ısıl sınırları dikkate alın. Kılıf (TO-220, TO-247, DPAK, PDFN vb.) ve pin dizilimi birebir uymalıdır. LLC’de düşük kayıplı “super-junction” tipler avantaj sağlayabilir; flyback’te avalanche dayanımı güçlü parçalar tercih edilir.

Söküm: Kart Üzerinde Hasarsız Rework

Kartı sökmeden önce bağlantıların fotoğrafını çekin. Sıcak hava ile çevredeki plastikleri korumak için ısı kalkanı kullanın. Lehim emme teli ve flux ile pad’leri temizleyin; pad kaldırmamaya özen gösterin. “Tombstoning” ve mask altı kısa devre riskine karşı büyüteçle kontrol yapın. Karbonize olmuş PCB alanlarını kazıyıp vernikleyin veya uygun jumper ile güç izini onarın.

Montaj: Termal ve Elektriksel Teması Mükemmelleştirmek

Yeni MOSFET’i hizalayın, taze lehimle temiz bağ yapın. İzolatör/çekirdek ile kasaya temas eden tiplerde izolasyon pulları doğru yerleştirilmeli. Termal pad veya macun tek katman ve eşit yayılmalı; fazla macun ısıl direnci artırır. Gate direnci, snubber RC ve zener diyot değerlerini üretici servis dökümanı ile kontrol edin; kaçak/yanmışsa birlikte değiştirin.

İlk Enerjilendirme: Korunaklı Başlatma

Seri ampul veya ayarlı güç kaynağı ile yumuşak başlatma yapın. Standby akımı anormal değilse ana gerilime geçin. Bara gerilimi ve ripple’ı izleyin. Gate dalga şekillerini osiloskopla kontrol edin; ring/overshoot varsa kapasitif/snubber optimizasyonu yapın. Kısa testten sonra 15–30 dakikalık stres testine geçin.

Isıl Yönetim ve Kararlılık

MOSFET’in sıcaklığını termal kamera/NTC sensör ile izleyin. Tipik hedef, yoğun yük altında 90 °C’nin altında kalmaktır. Soğutucu yüzeyini ve hava akışını engelleyen tozu temizleyin. Uzun vadeli kararlılık için kurumuş termal pad’leri yenileyin, kasanın havalandırma deliklerini kapatmayın.

PFC ve LED Sürücü ile Etkileşim

PFC MOSFET arızalıysa bara gerilimi düşer ve PSU korumaya geçer. PFC onarıldıktan sonra LED sürücü MOSFET’i yüksek parlaklıkta test edilmelidir; LED şerit dengesizliği primeri tekrar strese sokar. LED sürücü dalga formu stabil değilse yalnız MOSFET değil, akım algılama (shunt) ve sürücü entegresi de kontrol edilmelidir.

Sekonder Kapasitörler: Neden Aynı Anda Kontrol Şart?

Yüksek ESR, primerde akım tepe değerlerini büyütür; MOSFET bu darbelerde ısınır ve erken arızalanır. Bu yüzden 12 V/24 V ray kapasitörlerinin ESR haritasını çıkarın; sınırda olanları düşük ESR, yüksek ripple akımı taşıyabilen muadillerle değiştirin. Bu çalışma MOSFET ömrünü dramatik şekilde uzatır.

İleri Düzey Dalgaboyu İnceleme

LLC’de rezonans akım/gerilimi, rezonans indüktörü ve kapasitörü üzerinde ölçülerek kontrol edilmeli; rezonans noktasından sapma varsa MOSFET kayıpları artar. Flyback’te drain tepesinde oluşan “spike”’ın genliği ve süresi snubber kalitesiyle ilgilidir; spike tepe gerilimini güvenlik payı içinde tutmak MOSFET dayanımı için kritik önemdedir.

Yazılım/Servis Menüsü Ayarları

Bazı TV’lerde güç profili, arka ışık tepe akımı ve eco modları servis menüsünde ayarlanır. MOSFET değişiminden sonra üreticinin önerdiği profillere dönmek, gereksiz akım tepe noktalarını azaltır. Anakart ile PSU arasında I²C/SPI durum raporlaması yapan tasarımlarda hata bayraklarını temizleyip telemetri değerlerini doğrulayın.

Yaygın Sorunlar ve Çözüm Yolları

Değişimden sonra seri lamba sürekli parlak yanıyorsa hâlâ kısa devre vardır; köprü doğrultucu, primer diyot, PFC MOSFET ve primer kapasitörü kontrol edilir. Gate sürücü sinyali zayıfsa sürücü entegresi veya gate direnci değiştirilir. Snubber direnci ısınmaya devam ediyorsa değer kaybı/uyumsuzluk vardır; doğru wattta metal film direnç ve hızlı diyotla yenileyin. “Cızırdama” sesleri çoğunlukla manyetik ya da PWM frekansına bağlı yüklenmedir; yük profili ve sabitleme elemanları kontrol edilir.

Kabul Kriterleri: Bitirme Kontrol Listesi

12 V rayı 12.0 ± 0.2 V, 24 V rayı 24.0 ± 0.4 V; ripple değerleri yükte <80–120 mVpp. Gate dalga formunda aşırı overshoot/ring yok. 30 dakikalık HDR-video + yüksek parlaklık testinde MOSFET sıcaklığı ≤90 °C. Standby tüketimi model sınırları içinde (genellikle ≤0.5 W). “Reboot döngüsü” gözlenmiyor, arka aydınlatma ve ses piklerinde görsel/işitsel bozulma yok.

Önleyici Bakım ve Ömür Uzatma

Aşırı gerilim korumalı priz veya UPS kullanımı; düzenli toz temizliği; yaz-kış sıcaklık farklarının yoğun olduğu ortamlarda TV’yi doğrudan güneş alan duvarlardan kaçırma; fan eklemeden önce garantiyi ve hava akışını değerlendirme; yazılım güncellemelerini takip etme uzun vadede MOSFET ve güç kartı ömrünü belirgin uzatır.

Sonuç

MOSFET, TV güç mimarisinin kalbidir; arızalandığında semptomlar tüm sisteme yayılır. Sağlam bir onarım, yalnızca arızalı MOSFET’in değişimiyle sınırlı kalmaz; gate sürücünün, snubber ağının, sekonder kapasitörlerin ve ısıl bileşenlerin birlikte ele alındığı bütüncül bir yaklaşımla yapılır. Doğru muadil parça seçimi (V_DS, R_DS(on), Q_g, SOA), temiz lehim ve kontrollü ilk enerjilendirme, onarımın ilk gününden itibaren kararlı bir çalışma sağlar.

Uzun vadeli başarı ise kabul testlerini alışkanlık haline getirmeye ve çevresel/elektriksel stresleri azaltmaya bağlıdır. Voltaj darbe koruması, periyodik toz temizliği, termal temasın korunması ve servis menüsü güç profillerinin üretici tavsiyeleriyle uyumlu tutulması, MOSFET’i “sınırda” çalıştıran durumları bertaraf eder. Böylece televizyonunuz daha serin, sessiz ve uzun ömürlü çalışır; gereksiz geri dönüş ve maliyetlerden kaçınırsınız.

Ankara’nın Televizyon ve Uydu Çözüm Merkezi: Her Şey İçin Yanınızdayız!
Televizyonunuzla ilgili her türlü ihtiyaca tek bir noktadan çözüm sunuyoruz! Mobilya tasarım hizmetimizle televizyonunuzun arkasına özel paneller hazırlıyor, estetik ve işlevsel çözümler üretiyoruz. Ayrıca televizyonunuzun ön panelinde oluşabilecek her türlü arızayı tamir ediyor, kırılan panellerinizi yenisiyle değiştiriyoruz. Led yanması gibi sık karşılaşılan sorunları profesyonel müdahalelerle gideriyor ve televizyonunuzun ilk günkü performansına ulaşmasını sağlıyoruz. Bununla da kalmıyor, yeni aldığınız televizyonları özenle kuruyor, kullanıma hazır hale getiriyoruz. Her marka ve model televizyon için sunduğumuz bu kapsamlı hizmetlerle, televizyon keyfinizin hiç kesilmemesini garanti ediyoruz.
Uydu kurulumu ve ayarlama konusunda da uzman ekibimizle yanınızdayız. İster bireysel, ister site yönetimi olsun, uydu sistemlerinin kurulum ve bakımını profesyonellikle gerçekleştiriyoruz. Büyük sitelere toplu uydu kurulumu sağlarken, kişisel taleplere de özel çözümler üretiyoruz. Ankara’nın tüm semtlerinde hizmet veriyoruz; ancak yalnızca Ankara ile sınırlı değiliz! Başka şehirlerden gelen taleplerinizi de karşılıyor, size en uygun çözümleri sunmak için var gücümüzle çalışıyoruz. Televizyon ve uyduyla ilgili aklınıza gelebilecek her konuda yetkin bir hizmet sunma iddiasındayız.
Çocuğunuz oyuncak fırlattı ve ekran mı karardı? Bu tür problemlerle sık sık karşılaşıyoruz ve neyse ki bu gibi durumlar bizim uzmanlık alanımızda! Hem bireysel hem de kurumsal müşterilerimize sunduğumuz güvenilir, hızlı ve etkili çözümlerle televizyonlarınızın ömrünü uzatıyor, konforunuzu artırıyoruz. Eğer televizyonunuzla ilgili bir sorun yaşıyorsanız ya da ihtiyaç duyduğunuz uydu hizmetlerini düşünüyorsanız, doğru yerdesiniz. Televizyon keyfinizin kesintisiz devam etmesi için bir telefon kadar uzağınızdayız!

Etimesgut Tv Editörü

Biyografinin Tamamını Gör